Van Duurzaam Soesterberg naar ontwikkeling van de regio

Verdroging aan de ene kant, wateroverlast aan de andere. De Utrechtse Heuvelrug en plaatsen daaromheen kampen me de gevolgen van klimaatverandering. “Het klimaat verandert snel, de verdroging gaat hard, we hebben in deze regio een heel urgente opgave”, zegt Mariëlle Hoefsloot van de provincie Utrecht. Op de Utrechtse Heuvelrug zit het grondwater als een soort bel onder de grond. “Doordat het grondwaterpeil daalt, verdrogen de hoger gelegen gebieden van de Utrechtse Heuvelrug. Maar op lager gelegen plekken wordt het grondwater juist op andere plaatsen omhoog geperst. Daar komt het als kwel boven de grond. Ons rioleringssysteem is daar niet op afgestemd. Soest heeft daardoor problemen met wateroverlast.”

Hoefsloot is coördinator van het Netwerk Omgevingsgericht Werken (NOW!) bij de provincie Utrecht. Dit netwerk werkt vanuit allerlei expertises binnen de provincie aan meer gebiedsgericht werken.

We hebben vier speerpunten: het maatschappelijk belang centraal zeten, proactief en integraal naar vraagstukken kijken, als één overheid werken, en monitoren, evalueren en leren door te doen. Het vraagstuk van Soesterberg is één van de opgaven waarin we met partners kijken hoe we als één overheid kunnen werken in de driehoek Amersfoort, Leusden en Soest.

Het idee om samen te werken in de regio kwam oorspronkelijk van Waterschap Vallei en Veluwe en de gemeente Soest. Zij wilden Duurzaam Soesterberg op de kaart zetten. “Een van de opgaven daarin is de verdrogingsopgave. Maar daarbij komen meerdere vraagstukken samen, bijvoorbeeld over drinkwater, woningbouw, bereikbaarheid, biodiversiteit en recreatie. Want als je woningen gaat bouwen, moet er genoeg drinkwater zijn voor de mensen die er gaan wonen. De woningen moeten bovendien bereikbaar zijn en de leefomgeving gezond. Mensen hebben ook behoefte aan natuur en willen een stukje kunnen wandelen. Zo leidt de ene vraag tot de andere”, legt Hoefsloot uit. Die vraagstukken overstijgen het werk van één partij, daarom kwamen de gebiedspartners samen in een zogeheten gebiedsatelier. “De provincie Utrecht is het dichtstbevolkte gebied van Nederland, de enige provincie waarin geen enkele gemeente in de afgelopen jaren te maken had met krimp en waar veel scholen, bedrijven en overheidsinstanties hun opleidingen organiseren. De provincie werkt een beetje als een spons: we zuigen allerlei mensen en bedrijven naar ons toe.

Maar tegelijkertijd hebben we maar een beperkte hoeveelheid ruimte voor mensen, gebouwen, wegen en natuur.” In de driehoek Amersfoort, Leusden en Soest is een derde van de gronden in bezit of eeuwigdurende erfpacht van het Ministerie van Defensie. Hoefsloot: “Dat betekent nogal wat voor een provincie waarin de beschikbare vierkante meters schaars zijn. Defensie is bezig hun gebouwen en gebied, het vastgoed, te moderniseren. Daarvoor zocht dit ministerie contact met de provincie, gemeenten en het waterschap. Die dachten: dit loopt parallel aan onze gebiedsopgaven, dus misschien kunnen we die vervlechten met de wensen van Defensie.”

Zo kwam het dat ook het Ministerie van Defensie aansloot in het gebiedsatelier. Van daaruit voerden de gemeenten Soest, Leusden en Amersfoort, de provincie, het waterschap en waterbedrijf Vitens gesprekken. “We hebben allemaal onze eigen belangen en rollen, maar voelen ons allemaal verantwoordelijk voor de verschillende gebiedsopgaven. Door de gebiedsateliers voelen we nu ook de urgentie om dit samen op te pakken”, zegt Hoefsloot. In het gebiedsatelier tekenen de verschillende partijen op een kaart uit wat hun belangen zijn in een gebied. Ze tekenen natuurgebieden, waterstromen, snelwegen, geplande woningbouw, ecoducten, ontsluitingswegen, beschermingsgebieden, alles dat van belang is in een gebied.

Zo zie je heel goed hoe jouw verhaal een puzzelstukje vormt in een puzzel van andere verhalen. Samen vormen ze één verhaal. Daarmee kunnen we ontdekken hoe we de gebiedsopgaven zo gezond en vitaal mogelijk kunnen vormgeven als overheden.

Hoefsloot is enthousiast over de samenwerking. “We zijn nu nog in de fase van gesprekken en verkenningen. Maar er zijn overal mensen in de actiestand gekomen. We zijn nu op het punt waarop we de koppen bij elkaar gaan steken en een goede gebiedssamenwerking op poten kunnen zetten. Hoe dieper we gaan in het atelier, hoe leuker het wordt”, glimlacht ze. Af en toe is het nog wel even zoeken. “We spreken niet altijd dezelfde taal. In een van de eerste gesprekken kwam ik er al achter dat de woorden tactisch en operationeel bij de provincie totaal iets anders betekenen dan bij Defensie. Dat moet je met elkaar uitzoeken. Bovendien moeten we elkaar leren te vertrouwen.” Lachend besluit ze: “Een samenwerking als deze is eigenlijk net als een prille relatie: in het begin is alles rozengeur en maneschijn, maar na een tijdje zie je het vlekje achter zijn oor en denk je “hm, dat is minder.” Dan moet je met elkaar leren omgaan. Gebiedssamenwerking is mensenwerk. Daar heb je soms een lange adem voor nodig. De opgaven vragen ook om een investering. Samen kunnen we substantieel meer bereiken dan zonder elkaar.”