Vragen en antwoorden

We werken samen met de gemeente Ede en de provincie aan een oplossing. Daaruit is een oplossing voortgekomen waarbij we het grondwater oppompen en afvoeren.

De stof sulfaat heeft zich in de afgelopen jaren via het grondwater vanaf het voormalige Enka-terrein naar het zuidwesten verplaatst. Dit gebeurt op een diepte van 20 tot 40 meter onder de grond. De snelheid waarmee het sulfaat zich verplaatst is gemiddeld 40 meter per jaar. Het grondwater zit nu onder de wijk Maandereng.

In het vervuilde water zit sulfaat. Sulfaat in het oppervlaktewater kan in warme en droge tijden naar rotte eieren stinken. Maar omdat het sulfaat diep onder de grond zit zal er geen stank zijn. Het vervuilde water zal straks worden opgepompt en afgevoerd. Hiermee wordt voorkomen dat dit probleem kan optreden.

De voormalige Enka fabriek aan de dr. Hartogsweg in Ede heeft het grondwater verontreinigd. Die verontreiniging bestaat uit een verhoogde hoeveelheid sulfaat. Dit blijkt uit onderzoek dat in opdracht van de gemeente Ede is uitgevoerd.

De vervuiling zit diep onder de grond en is daarom nu nog geen probleem. Het grondwater met sulfaat komt - als we er niets aan doen - vanaf 2018 in de Rietkampen aan de oppervlakte in de vijvers en singels. Sulfaat is in de aangetroffen concentratie niet schadelijk voor de gezondheid van mensen. Wel kan sulfaat in oppervlaktewater in warme en droge tijden naar rotte eieren stinken.

Om te voorkomen dat er op termijn een probleem gaat ontstaan, werken provincie, waterschap, gemeente Ede en Wageningen nu aan een oplossing.

In het grondwater zit teveel sulfaat*. Sulfaat is in de huidige concentraties niet schadelijk voor de gezondheid van mensen. Wel kan sulfaat in warme en droge tijden naar rotte eieren stinken. We gaan het grondwater met sulfaat afvoeren. Dit geeft geen risico’s voor mens, dier en natuur.

• Voor mensen?
  Sulfaat is niet schadelijk voor de gezondheid van mensen. Wel kan sulfaat in warme en droge tijden naar rotte eieren stinken. Maar het sulfaat zit nu nog diep onder de grond dus is dit nu nog niet aan de orde.
• Voor mijn huisdieren?
  Op dit moment zit het sulfaat nog niet in het oppervlakte water zoals vijvers en singels. Daardoor is er geen gevaar voor huisdieren. Wanneer een huisdier drinkt van water waarin grote hoeveelheden sulfaat zit, kan het schadelijk zijn (diarree, braken). Op dit moment worden wel verhoogde sulfaatconcentraties gemeten in het oppervlaktewater. De concentraties blijven onder de normen die gelden voor veedrenking. Die normen zijn speciaal opgesteld voor dieren die het merendeel van hun drinkwater onttrekken aan het oppervlaktewater en dus veel grotere hoeveelheden binnenkrijgen. Voor huisdieren ligt dat anders. Die zullen af en toe een paar slokken nemen en krijgen dus slechts heel weinig binnen.

* Sulfaat is opgebouwd uit zwavel en zuurstof. Van nature komt deze stof al voor in het grondwater en oppervlakte water, maar in lage concentraties. Chemisch gezien is het een zogenaamd ion. Als het 'neerslaat' is het een zout. Sulfaat in grondwater is niet schadelijk voor mensen.

Als er nog andere  stoffen in zitten,  dan is het in een beperkte hoeveelheid.  De risico’s van alle stoffen zijn beoordeeld op mens en milieu. Uitsluitend sulfaat is aanleiding voor een vervolgaanpak.

De overige stoffen worden vertraagd door de bodem en zijn minder verspreid. Het afgevoerde water wordt gemonitord op overige verontreinigingen. Indien de normen voor lozing worden overschreden wordt aanvullende zuivering toegepast. Dit is ook opgenomen in het saneringsplan.

Ja, het sulfaat zit diep onder de grond. Er is geen probleem met eigen verbouwde groenten.

Deze afweging is in een eerder stadium door de Provincie gemaakt en wij staan daar volledig achter. Na uitvoerig onderzoek en een second opinion blijkt dat oppompen en afvoeren op dit moment de minst slechte oplossing is. Natuurlijk willen wij ook het liefst zuiveren, maar dit is zowel technisch als financieel helaas geen haalbare optie.

Technisch: een rioolwaterzuivering kan het sulfaat er niet uithalen. Ook voor het zuiveren op locatie is er geen doelmatige methode.

Financieel: De kosten over een periode van honderd jaar zijn bij het zuiveren exhorbitant hoger dan afvoeren en verdunnen in de Nederrijn.

We houden de ontwikkelingen op dit gebied nauwlettend in de gaten, als blijkt dat er nieuwe technieken zijn gaan wij deze mogelijkheden natuurlijk onderzoeken.

Er is een calamiteitenplan, waarin staat hoe we dit zo snel mogelijk oplossen. Overigens is de kans op lekkage zeer gering. Er wordt een detectiesysteem aangelegd om een lekkage te kunnen ontdekken.

Sulfaat is aanleiding voor een vervolgaanpak, omdat deze verontreiniging zich het snelst verspreidt. Over zo’n twintig jaar kunnen ook andere stoffen meekomen, zoals nikkel, zink, chloorkoolwaterstoffen en chloorfenolen. Deze stoffen komen echter in veel lagere hoeveelheden voor, worden vertraagd door de bodem en zijn dus minder verspreid. Het afgevoerde water wordt overigens continu gemonitord en indien nodig wordt zuivering toegepast op overige stoffen.

• tot en met 5 december 2018 kunt u reactie indienen op het MER besluit
• over het leidingtracé kunt u een zienswijze indienen nadat er een aannemer is geselecteerd en deze een definitief ontwerp heeft gemaakt.

We gaan vervuild grondwater oppompen. Dit grondwater is afkomstig van het voormalige Enkaterrein in Ede, dat enkele jaren geleden is gesaneerd en omgevormd tot woongebied. Het verontreinigde water bevindt zich op grote diepte, tussen de 20 en 40 meter.

Voor de oplossing van het probleem is het een logische plek. In het stedelijk gebied van Ede is het grondwater verontreinigd geraakt met sulfaat. Deze verontreiniging heeft zich verplaatst in westelijke richting onder de wijken Maandereng en Rietkampen. In deze wijken komt het verontreinigde grondwater omhoog, onder andere door het verticale drainagesysteem. Dit komt omdat daar altijd al grondwater naar boven wordt afgevoerd om de grondwaterstand op peil te houden. Dit water komt vervolgens in de vijvers en sloten terecht.

We willen voorkomen dat de sulfaatverontreiniging zich verder verspreidt in het grondwateren naar het oppervlaktewater. Vandaar dat we het verontreinigde grondwater willen afvangen voordat het in de diepdrainages van de Rietkampen terecht komt. Op deze wijze kan het systeem voor de beheersing van de grondwaterstand in de Rietkampen in stand blijven.

Nee, wel komt ook in deze wijk verontreinigd grondwater omhoog. Dat wordt nu via het drainagesysteem afgevoerd naar de vijvers. Dit water tappen we af en brengen we naar de verzamelput. Vervolgens wordt ook dit water afgevoerd naar de Rijn.

We hebben andere locaties afgewogen. Deze zijn afgevallen omdat daar andere bezwaren aan kleven en omdat deze minder effectief zijn.

De grondwateronttrekking is gepland in een gebied waar veen voorkomt. Door verlaging van de grondwaterstand in de bodem kan veen worden samengedrukt, waardoor de bodem inzakt. Dit noemen we ook wel zettingen. We hebben in het voorjaar van 2017 zetting berekeningen uitgevoerd, waarbij we zijn uitgegaan van het meest slechte scenario, om de mogelijke problemen niet te onderschatten. Eerst bleek uit deze berekening in het voorjaar van 2017 dat de inklinking van de bodem maximaal 15 mm zou zijn. In dat geval zou er een kleine kans op schade ontstaan. Een nader onderzoek was sowieso noodzakelijk. Nu blijkt dat we de grondwateronttrekking kunnen beperken tot alleen het diepere grondwater. Het verontreinigd grondwater wordt hierbij afgevangen onder de veenlaag. Hiermee kan de voorspelde inklinking sterk worden teruggebracht tot minder dan 3 mm. Met een voorspelde inklinking van 3 mm verwachten wij geen schade.

Het eerste onderzoek was een globaal onderzoek op hoofdlijnen, waarbij we zijn uitgegaan van een worst-case scenario. Het tweede onderzoek was gedetailleerd en op basis hiervan hebben we het ontwerp van de grondwateronttrekking aangepast. Dat betekent dat:

1. We nu minder grondwater in het gebied hoeven te onttrekken
2. We het vervuilde grondwater nu alleen uit de diepte onttrekken: onder de veenlaag in plaats van uit alle lagen.

Omdat daar geen sulfaat zit. Het sulfaat zit in het diepe grondwater en dat gaan we nu oppompen.

We wilden uitsluitsel geven of en op welke wijze grondwateronttrekking in deze omgeving kan plaatsvinden, zonder dat daarbij kans op schade ontstaat voor de omgeving.

In het voorjaar van 2017 zijn we uitgegaan van het meest slechte scenario. Echter, een gedetailleerder onderzoek naar de wijze van grondwateronttrekking moest nog plaatsvinden. Het ontwerp van de grondwateronttrekking is nu gewijzigd. De effecten van het nieuwe ontwerp zijn gunstiger dan van het oude ontwerp.

Wij constateerden dat er veel vragen waren van bewoners uit de wijk Rietkampen over eventuele schade als gevolg van de grondwateronttrekking. Wij meenden destijds dat het goed was om mensen op hoofdlijnen te informeren en we hebben tegelijkertijd gezegd dat wij verder onderzoek zouden gaan doen.

We moeten vooropstellen dat de bodem in Nederland continu in beweging is, ook zonder extra grondwateronttrekking. Bureau Hanselman heeft een omgevingsanalyse uitgevoerd om in beeld te brengen hoe schadegevoelig de omgeving van de grondwateronttrekking is. De resultaten kunt u vinden op de website van het waterschap (risicoanalyse zettingen-16-1-2018). Conclusie hiervan is dat de risico’s conform de SBR-leidraad 273 in de categorie “geen schade” vallen. De leidraad wordt opgesteld op basis van onderzoek, modellen en praktijkervaringen.

Wij verwachten geen schade aan bomen, omdat de grondwaterstand van het ondiepe grondwater nauwelijks wordt beïnvloed.

De bodem is in Nederland altijd wel in beweging. Bij deze grondwateronttrekking gaat het om slechts 3 mm en dat is verwaarloosbaar. Wij verwachten op basis van deze gegevens geen schade aan huizen. Toch zullen wij de hoogtes van gebouwen in de omgeving binnen een straal van circa 1.30 meter de komende twee jaar monitoren. Mocht er als gevolg van onze werkzaamheden toch schade ontstaan, dan wordt deze op onze kosten hersteld.

Als de bodem 5 mm of minder inklinkt is er geen aanleiding om schade te verwachten. Zodra de bodem meer inklinkt dan 5 mm hangt het ook nog eens van de omstandigheden af of er daadwerkelijk een kans op schade is.

Waterschap Vallei en Veluwe coördineert dit project. U kunt terecht bij het waterschap. Mocht een andere instantie verantwoordelijk zijn, dan zorgt het waterschap dat uw claim daar terecht komt.

Bureau Hanselman zal een 0-meting uitvoeren. Aan de hand van foto’s en beschrijvingen wordt de bestaande toestand in een straal van ongeveer 1.30 meter van de bronput vastgelegd, voordat er grondwater wordt onttrokken. Mocht er toch schade aan uw woning ontstaan, wat wij niet verwachten, dan zullen de foto’s voor en na de werkzaamheden het bewijs voor eventuele schade vormen. De bewezen schade als gevolg van de onttrekking zal door ons worden vergoed of hersteld.

Wij verwachten niet dat uw huis in waarde zal dalen. In Nederland wordt op veel plaatsen in stedelijk gebied grondwater onttrokken en ook in Ede is dat het geval. Uit nader onderzoek is gebleken dat de bodem maximaal 3 mm kan inklinken. Dit gebeurt wel vaker in Nederland en leidt niet tot schade. Mocht u daar vragen over hebben, dan kunt u terecht bij het waterschap.

Als u meent dat u schade heeft als gevolg van de grondwateronttrekking, dan kunt u dit melden bij Waterschap Vallei en Veluwe. Dit is één loket voor gemeente, provincie en waterschap. Het waterschap zal de schade beoordelen. Als blijkt dat de schade reëel is, dan zal het waterschap de schade (laten) herstellen of vergoeden.

Het vastleggen van de bestaande situatie zal plaatsvinden na het verkrijgen van de onttrekkingsvergunning en voor het begin van de aanleg. Naar verwachting in de tweede helft van 2018.

Waterschap Vallei en Veluwe coördineert dit project. Mocht u vragen hebben, mail dan naar communicatie@vallei-veluwe.nl of kijk op de website: www.vallei-veluwe.nl.