Vraag en antwoord peilbuizen

Een peilbuis is een in de grond aangebrachte buis waarin de grondwaterstand kan worden gemeten. Grondwater ligt soms wel twintig meter diep.

Een peilbuis als geheel kan bestaan uit verschillende materialen. Meestal betreft dit een combinatie van kunststof buis met een stalen beschermingsbuis.

Een peilbuis bevat meetapparatuur. Hij is aangebracht om meer te weten te komen over de grondwaterstanden tijdens verschillende omstandigheden.

Grondwaterstanden hebben invloed op waterhoeveelheid, dijkveiligheid en waterkwaliteit. Met inzicht in grondwaterstanden kan een optimum van de grondwaterstand voor het betreffende gebied waar de peilbuis is geplaatst worden bereikt (bijvoorbeeld voor landbouw of voor natuur). Bij waterkeringen (dijken) gebruiken we de meetgegevens een beeld te krijgen in de actuele grondwaterstanden tijdens verschillende (weers)omstandigheden. Hiermee krijgt het waterschap kennis van en inzicht in grondwaterstromingen tijdens hoogwatersituaties op bijvoorbeeld de IJssel. Met deze kennis kan het waterschap de sterkte van de dijk beter in beeld brengen.

Het meten van de grondwaterkwaliteit is belangrijk om verschillende redenen. Grondwater is voor veel mensen een belangrijke bron van drinkwater. De grondwaterkwaliteit heeft invloed op het milieu in bijvoorbeeld beken, meren en rivieren. Grondwater is een belangrijke bron van water voor de landbouw, industrie en andere menselijke activiteiten. Bovendien moet de grondwaterkwaliteit voldoen aan wet- en regelgeving, zoals Kaderrichtlijn Water en de Grondwaterrichtlijn, om de volksgezondheid en het milieu te beschermen.
Mensen en ook klimaatverandering hebben invloed op grondwater. Het volgen van grondwaterkwaliteit kan veranderingen door de tijd heen zichtbaar maken. Het helpt bij het beheer en de planning van duurzaam watergebruik. Door de grondwaterkwaliteit regelmatig te meten, kunnen instanties controleren of de geldende regels worden nageleefd.

De meetgegevens (van meerdere jaren) gebruiken we voor diverse berekeningen. Het biedt het waterschap inzicht in ‘trage’ processen (ontwikkelingen die over een langere tijd plaatsvinden (bijvoorbeeld verdroging)).

De peilbuizen blijven er mogelijk wel 20-30 jaar staan. Ze blijven daar zo lang staan, omdat juist de langjarige meetreeksen enorme meerwaarde hebben.

Peilbuizen worden soms ingezet bij kortlopende proeven. Dit zijn dan vaak project-specifieke onderzoeken.

De peilbuizen moeten bereikbaar zijn voor onderhoud en mogelijke vervanging van sensoren of zendapparatuur. Bij waterkeringen staat het grondwater soms hoger en steekt de peilbuis hoger boven het maaiveld uit. Dit is om de apparatuur te beschermen tegen het opkomend grondwater door hoge rivierwaterstanden.

Naast de hoogte die aan de beide zijden wordt gemeten, kan ook het hoogteverschil tussen deze twee punten worden afgeleid. Het verhang zegt iets over de doorlatendheid van het materiaal (zand) waar het grondwater zich in bevindt. De gegevens worden gebruikt om te berekenen hoe sterk de dijk is.

In de grond zijn verschillende grondlagen aanwezig vanwege de verschillende afzettingen uit het verleden. Soms bestaat de ondergrond uit grof zand (wat weinig weestand heeft voor water) en soms uit klei (veel weerstand). Daardoor kan er op de ene plek een hoge grondwaterstand en op een andere plek een lage grondwaterstand gemeten worden. Dit is belangrijke informatie voor het begrijpen van een gebied.

Een peilbuis wordt geplaatst met een handboor of  een boorstelling op een vrachtwagentje. Dit is afhankelijk van de bodem en diepte van de peilbuis. Er wordt een gat geboord tot de gewenste diepte. Vervolgens wordt de peilbuis er in gezet. Indien nodig worden de randen met klei weer waterdicht gemaakt.