Landgebruik, belangen en klimaat: het verhaal achter het peilbesluit

In een peilbesluit staat tussen hoe hoog en laag het water onder normale omstandigheden in kanalen, beken en sloten mag staan. Hiermee beschrijft een peilbesluit de bandbreedte waarbinnen het waterpeil mag variëren. Het waterschap kijkt naar eigenschappen van het gebied. zoals inrichting, grondsoort, grondwater en gebiedsfuncties zoals landbouw, natuur, recreatie of bebouwing. Elk van die functies heeft namelijk een andere ‘ideale’ waterstand. De waterpeilen in kanalen, beken en sloten beïnvloeden de grondwaterstanden. In een peilbesluit wordt een afweging gemaakt welk waterpeil het beste bij de verschillende functies past. Onder bijzondere omstandigheden, met name droogte of wateroverlast, kan van het peilbesluit worden afgeweken.

Het actueel houden van peilbesluiten is een kerntaak van het waterschap. Voor peilbesluiten die liggen in peilgebieden in de provincie Gelderland geldt een duur van tien jaar. Daarna wordt een peilbesluit geactualiseerd. In de provincie Utrecht moet een peilbesluit actueel zijn. Hiermee is er meer flexibiliteit in het aanpassen van waterpeilen en kan beter ingespeeld worden op klimaatverandering, bodemdaling en ruimtelijke ontwikkelingen.

Bij het tot stand komen van een nieuw peilbesluit spelen belangen van grondeigenaren, bedrijven, landbouw, natuur en recreatie een rol. In peilbesluiten voor landelijk gebied zijn vooral landbouw en natuur sterk bepalend voor de afgewogen waterpeilen. In stedelijke gebieden zijn veiligheid, infrastructuur en wooncomfort leidend.

Waterschap Vallei en Veluwe past al enige tijd ‘Peilbeheer nieuwe stijl’ toe. Dat betekent invulling geven aan een nieuwe balans in waterbeheer, die past bij veranderingen in het klimaat. Langdurige droogte kan erg schadelijk zijn en bodems kunnen er lastig van herstellen. Daarom wordt het maximumpeil zo lang mogelijk aangehouden. In droge jaren is het waterpeil in polders periodiek zelfs al hoger gehouden dan de aangegeven bandbreedte. De uitzonderlijke situaties tussen 2018 en 2023 hebben het belang van flexibel peilbeheer extra onderstreept. Over het actuele peilbeheer wordt in de media gecommuniceerd.

Participatie is een belangrijk uitgangspunt in de aanpak om te komen tot nieuwe peilbesluiten. Het doel, de doelgroepen, impact en aard van de opgave en de participatierol zijn bepalend voor de aanpak. Belanghebbenden hebben doorgaans een raadplegende rol. Het waterschap neemt hun inbreng mee in de afweging op basis van gebiedskenmerken en functies volgens het omgevingsplan. Uiteindelijk maakt het waterschap de afweging aan de hand van normen en criteria en daarna volgt het uiteindelijke peilbesluit.